معنای اعتکاف

اعتکاف در لغت از «عکف» گرفته شده و لغت شناسان برای آن معانی گوناگونی آورده اند:

در مفردات آمده: «العکوف؛ الاقبال علی الشیء و ملازمته علی سبیل التعظیم له[1]» [اقبال به سوی چیزی است همراه با تعظیم و بدون انصراف]

در قاموس قرآن آمده است: «عکف علیه عکوفا؛ اقبل علیه مواظبا[2]»

این واژه به معانی حبس و منع نیز آمده، ولی در بیشتر موارد، کاربرد آن مواظبت و ملازمت است.

اعتکاف؛ اعم است از اقامت در چیز حق یا باطل؛ مانند اصنام و بت ها. این کلمه از باب افتعال است و دلالت می کند بر انتخاب و اختیار کردن این اقامت.[3]

اعتکاف در اصطلاح عبارتست از: «اقامت سه روز یا بیشتر در مسجد به قصد عبادت یا قربت با شرایط مخصوص»[4]

قرآن کریم بر این سنت حسنه که محبوب انبیا و اولیا بوده تأکید کرده است. ماده «عکف» 9 بار در کتاب آسمانی به کار رفته است که در برخی از موارد معنای لغوی آن منظور بوده است که از آن جمله است:

« قالوا نعبد اصناماً فنظل لها عاکفین»

گفتند: بت هایی را می پرستیم، و همه روز ملازم آنهاییم.

و در بعضی معنای اصطلاحی آن مراد است از جمله:

«و اذ جعلنا البیت مثابة للناس و امنا و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود»

و به خاطر بیاورید هنگامی که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان برای مردم قرار دادیم. و (برای تجدید خاطره) از مقام ابراهیم، عبادتگاهی برای خود انتخاب کنید و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و سجده کنندگان، پاک و پاکیزه کنید.

جمعی از مفسران مراد از عاکفین را در آیه شریفه اعتکاف کنندگان (معنای اصطلاحی) دانسته اند. بعضی آن را به مقیمین و ساکنین (معنای لغوی) تفسیر کرده اند. و عده ای هر دو را در آیه  شریفه احتمال داده اند.

آیه دیگری که مفسران آن را به اعتکاف مصطلح تفسیر کرده اند آیه 187 سوره مبارکه بقره است:

«ولا تباشروهن و انتم عاکفون فی المساجد تلک حدود الله فلا تقربوها..»

هنگامی که در مساجد معتکف هستید با آنان [زنان خود] آمیزش نکنید؛ این حدود الهی است به آنها نزدیک نشوید.

در فضیلت اعتکاف همین بس که معادل طواف خانه خدا قرار گرفته و همتای رکوع و سجود به شما رآمده است همچنین در فضیلت دو تن از انبیای الهی چنین آمده است که آنان مأمور شدند تا کعبه و حریم آن را از لوث وجود بت و بت پرستی تطهیر کنند تا عبادت کنندگان در کنار قبله و حرم امن الهی به طواف، اعتکاف، رکوع و سجود بپردازند.

[1])راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ قرآن، ماده عکف.

[2]) قاموس قرآن، ج5

[3]) مهدی مؤیدی، اعتکاف عبادتی فراگیر و گامی به سوی مسجدشناسی، ص31

([4]اعتکاف ابرار، ص 24