معاونت فرهنگی مدرسه فاطمیه (س) یاسوج

می‌دانم، آری می‌دانم؛ آن روز، پنجره‌ها برای آشتی با صبح، نفس تازه کشیدند.
آن روز، ک خوبی‌ها به صلیب کشیده شده بود و خون از پنجه استعمار چکّه می‌کرد و قفس، تنها جایگاه پرندگان بود؛ چون نغمه آزادی سرداده بودند.
می‌دانم، همان دقایقی که گوش‌ها به ضبط صوت چسبیده بودند، تا نوای باران را که چکه‌چکه می‌کرد و پلیدی‌ها را می‌شست، بشنوند.
چه شوری داشت، چه بلوایی شده بود و چه غوغایی می‌کرد؛ تکاپوی خفته که بیدار شده بود و دستانی که زانوی غم بغل گرفته بودند؛ حالا مشت شده بود.
تندتند ورق بود که بر سینه دیوار می‌چسبید: «آزادی...». و بطری بود که بمب می‌شد و حالا «شاهِ معکوسِ» روی دیوارها، تمام حشمت 2500 ساله را زمین می‌ریخت.
آن روز کودک بود که رهِ مردان خدا می‌پیمود و یک شبه مرد می‌شد؛ مردی که در کوچه پس کوچه‌های شهر، نوک سلاح‌ها در انتظار سینه پر تپشش کمین کرده بود.
پیرزن کنج حلبی‌آباد، دیگر از شاه سخن نمی‌گفت، سراغ از «آقا» می‌گرفت. می‌دانم؛ آری خوب می‌دانم شهدا، کف خیابان نماندند؛ دستانی آنها را بالا برد؛ اصلاً شهدا هیچ‌وقت زمین نمی‌مانند.
و می‌دانم، حالا پس از سی و‌پنج از آن روزها، سیب معطر آزادی در دست من است، من دانه سیب خواهم کاشت و درختی از نو خواهم رویاند.
آه، من تو را گم نخواهم کرد، «من همان دبستانی‌ای هستم که به من چشم امید بسته بودی.» من تو را گم نخواهم کرد هرگز، هرگز

* انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد.
* حضرت امام در حکم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی کردند. در متن حکم آمده است: بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و قانونی ناشی از آراء اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است، جنابعالی را مأمور تشکیل دولت موقت می‌نمایم.
* مهندس بازرگان پس از قرائت حکم نخست وزیری گفت: خدای برگ را شکر می‌کنم که چنین اعتبار و حسن شهرتی را که به هیچوجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانی داشته و همین موهبت الهی باعث شده که آیت‌الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتی را به بنده عنایت بفرمایند و همچنین تشکر از ملت ایران می‌کنم.
* حضرت امام در فرمایشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طریق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمایند. ایشان در یک مصاحبه قبل از قرائت حکم گفتند: مخالفت با این حکومت، مخالفت با شرع است. * بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهدید بختیار در مورد نخست وزیری دولت موقت، گفت: از این اخطار نمی‌ترسیم، اگر تهدید می‌خواهند بکنند، به چیز دیگری ما را تهدید کنند. این چیز خیلی کوچکی است و اگر عملی شود، بنده شخصا خیلی ممنون می‌شوم؛ چون راحت می‌شوم.
* رادیو مسکو برای اعلام نخست وزیری بازرگان برنامه خود را قطع کرد.
* بختیار گفت: هر کس اکثریت داشت، حکومت می‌کند.
* آسوشیتد پرس: با توجه به اینکه شانس موفقیت بختیار روز به روز کمتر می‌شود، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به ابراز حمایت ملایم از بختیار بسنده کرد.
* بنا به نوشته مجله تایم: سالیوان، سفیر آمریکا در ایران، از همکاران خود خواسته است که با مخالفان رژیم گفتگو کرده، سیاست آمریکا را برای آنان تشریح کند.
* رییس سازمان سیا اعراف کرد که در رابطه با پیش بینی مسائل ایران، این سازمان ناکام بوده است. وی گفت: چیزی که ما پیش بینی نمی‌کردیم، این بود که یک مرد هفتاد و هشت ساله که مدت چهارده سال در تبعید بود، این نیروها را به هم پیوند زند.
* کیسینجر گفت: بیم آن می‌رود که انقلاب اسلامی به سایر کشورها سرایت کند و گناه این حرکت، متوجه هدف توخالی حقوق بشر است.
* آیت‌الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریک گفت.
* آیت‌الله گلپایگانی با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند.
* چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائی، بهداری و دادگستری، توسط نیروهای ارتش اشغال شد.
* حزب توده از شورای انقلاب اسلامی اعلام پشتیبانی کرد.
* سازمان چریک‌های فدایی خلق، در مخالفت با شورای انقلاب گفت: شورای انقلاب باید توسط میلیون‌ها اعتصاب کننده تشکیل شود. گفتنی است که این گونه سازمان‌ها که تنها خود را قیام خلق می‌دانند، اعتماد و حمایت میلیونی مردم از حضرت امام را ندیده گرفته و به دنبال جایگاهی در آینده نظام برای خود هستند.
* بیست و دو نماینده دیگر مجلس شورا، استعفا دادند.
* در تظاهرات مردم آغاجاری، عده‌ای به شهادت رسیدند.
* غلامرضا کیانپور، وزیر اسبق اطلاعات و دادگستری و استاندار آذربایجان غربی و اصفهان، بازداشت شد.
* هشت هزار یهودی از ایران به اسرائیل رفتند.

در جاده انقلاب روی تابلو نوشته شده:

جاده لغزنده است، دشمنان مشغول کارند، با احتیاط برانید.

با دنده لج حرکت نکنید.

سبقت ممنوع.

دیر رسیدن به پست و مقام بهتر از هرگز نرسیدن به امام است.

حداکثر سرعت بیشتر از ولایت فقیه نباشد.

اگر پشتیبان ولایت نیستید لااقل کمربند دشمن را نبندید

با وضو وارد شوید، این جاده مطهر به خون شهدا است.

ایام سراسر نور فجر فرخنده باد.

راهپیمایی 22 بهمن

نهضت اسلامي ايران در سال 1341 با اعتراض شديد حضرت امام خميني و روحانيت پيشرو به لايحه انجمن هاي ايالتي و ولايتي و آنچهكه محمدرضا شاه آن را انقلاب سفيد شاه و ملت مي‌خواند شروع شد و پس از سالها مبارزه سرانجام در روز 22 بهمن 1357،انقلاب اسلامی با مشارکت اکثریت قاطع مردم ایران به پیروزی رسید. مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره) توانستند به حاکمیت خاندان فاسد پهلوی خاتمه داده و آن‌را سرنگون سازند.

پیرزوی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 پیام آور بزرگی در نیمه دوم قرن بیستم بود. اساتید علم تاریخ میگویند پیام انقلاب فرانسه آزادی و برابری بود، و ارزشهای انقلاب کبیرفرانسه نیز عدالت و برادری بود. درعین حال ناظران آگاه معتقدند که با توجه به ارزشهای ایدئولوژیک و اسلامی که بنیانهای انقلاب اسلامی 57 را شکل داده بودند،می توانست انقلاب اسلامی در سالهای پایانی قرن بیستم، پیام بهتری را برای جهانیان از انقلاب اسلامی صادر کند.

مقام معظم رهبری، حضرت آیة الله العظمی خامنه ای، دامت برکاته در این باره چنین فرمودند: «اولا، روز 22 بهمن سال 1357 یک روز بریده از قبل نبود، آنچه در آن روز اتفاق افتاد محصولی بود از تلاش همه جانبه ای که در طول سال های متمادی قبل از آن انجام گرفته بود و این تلاش از سوی همه قشرهای این کشور بود.

ثانیا، آن چیزی که قشرهای کشور ما را به هم مربوط می کرد برای این مبارزه، ایمان اسلامی بود و لذا مبارزه در طول سال های پیش از 22 بهمن 57 در مسجدها و حسینیه ها و مجالس سخنرانی و در حوزه علمیه قم و بعضی دیگر از حوزه ها جلوه مخصوصی داشت، این ها در حقیقت کانون های اصلی مبارزه بود.

ثالثا، این مبارزه حول یک محور رهبری مشخص و قاطعی جریان داشت که در طول دوران تاریخ ما از بعد از اسلام تا این روزگار، ملت ما چنین رهبری به خود ندیده بود.

رابعا، مردم بر اثر آن ایمان و آن رهبری بر اثر آنچه شنیده بودند و معتقد شده بودند در صحنه مبارزه از همه امکاناتشان برای پیروزی بر دشمن استفاده کردند ... کسانی که در مبارزه بودند، حاضر بودند برای خود سختی و ناراحتی را قبول کنند و نیروی خود را صرف مبارزه کنند»

تا زمانی که ملت ایران همچون 22 بهمن 57، از خودخواهی ها و خودمحوری ها فاصله گرفته، دست در دست هم با همدلی و اتحاد در سایه ایمان و توکل به خداوند متعال به رهبری مقام معظم رهبری که برترین و بهترین شاگرد بنیانگذار جمهوری اسلامی و مجری فرامین الهی امام امت می باشد، در راه به ثمر رساندن مقصد الهی انقلاب قدم بردارند و در این راه استقامت نموده، در مقابل دشمنان اسلام و ایران تا پای جان بایستند، و فریب نیرنگ های رنگارنگ آن ها را نخورده، مجذوب فرهنگ مبتذل آن ها نگردند، نعمت پیروزی انقلاب اسلامی پابرجا و مستدام خواهد بود و تمام توطئه ها و نقشه های شوم آن ها بر ضد جمهوری اسلامی و ملت شریف ایران، نقش برآب می شود و حاصلی جز رنج و زبونی خودشان در پی نخواهد داشت و هر روز عزت و سرفرازی و بالندگی ایران اسلامی بیشتر آشکار خواهد شد

هر سال در روز 22 بهمن، مردم کشورمان برای بیعت مجدد با آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی و رهبری در راهپیمایی که به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار می شود شرکت می کنند.در راهپیمایی 22 بهمن مردم شرکت می کنند تا اعتقاد و حمایت خود از این روز بزرگ و تاریخی را حتی سالها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اعلام کنند.

هر سال راهپیمایان 22 بهمن از ساعت اولیه صبح با حضور در خیابان ها و میدان ها، آمادگى خود را براى شركت در این راهپیمایى اعلام می کنند.شركت كنندگان در راهپیمایی 22 بهمن با سر دادن شعارهاى «مرگ بر آمریكا»، «مرگ بر اسرائیل» خشم و انزجار خود را از استكبار و استعمار دنیا به گوش جهانیان رساندند.

حضور گسترده و میلیونی ایرانیان در بیعت مجدد با آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی و رهبری در راهپیمایی 22 بهمن سالروز پیروزی انقلاب، در رسانه‌های بین‌المللی بازتابی گسترده‌ای دارد و هر یک از رسانه‌های بین‌المللی خبر این روز عظیم ملت ایران را در صدر اخبار خود قرار میدهند.

طی هفت  روز بین انتصاب مهندس بازرگان و پیروزی انقلاب، بختیار همچنان از مشروعیت و قانونی بودن نخست وزیری خود دفاع می كردو بازرگان را تهدید می نمود، وی روز 18 بهمن گفت:«تا زمانی كه این شوخیها ادامه دارد.با آنها كاری ندارم، اما اگر پا را از این فراتر نهند، به قدرت قانون پاسخ آنها داده خواهد شد.»(1) وی در جای دیگر مدعی شد كه:«آیت الله خمینی حق تعیین نخست وزیر را ندارند [...] آنها در جستجوی هیاهوی خیابانی وشعارهای بی معنی، كه با فریادهای گوش خراش تكرار می شود، هستند.آنها به این ترتیب می خواهند بگویند ما اكثریت داریم، در حالی كه اكثریت باید متین، آرام وخاموش باشد»(2)

19 بهمن 57

با فرارسیدن نوزدهم بهمن عظیم ترین راهپیمایی در سراسر كشور شكل گرفت و میلیونها نفر از دولت منتخب امام خمینی حمایت كردند به گزارش كیهان تمامی شهرها و حتی روستاها عرصه ی عظیم ترین راهپیمایی و تظاهرات خیابانی بود شعارها چون غرش رعد و برق بر فراز شهرها بازرگان را تایید می كرد . در تهران بزرگترین و بی سابقه ترین راهپیمایی برگزار شد از میدان فوزیه تا میدان آزادی فرشی از مردم خیابانها را پوشیده بود شعار اصلی راهیپمایان این بود: درود برخمینی ، سلام بر بازرگان و ...

طبق همین گزارش برای اولین باز عكس های رنگی بازرگان به فروش می رسید. از زیباترین صحنه های این تظاهرات حضور دو زهرا تن از همافران و درجه داران و خلبانان نیروی هوایی بود كه با لباس نظامی در راهپیمایی شركت كرده بودند مردم اطراف این نیروها را زنجیره ای از نیروی انسانی تشكیل داده بودند و به شدت از آنها مواظبت می كردند.(3)

امام خمینی عصر نوزده بهمن در دیدار گروههایی از مردم به خاطر اجابت دستور خود در حمایت از دولت بازرگان تشكر فرمودند. ایشان همچنین در حدود ساعت 10 شب، بدون اطلاع قبلی به اتفاق فرزندان و همراه با محافظان خویش به حرم مطهر حضرت شاه عبدالعظیم (ع) مشرف شدند. خادمان حرم كه از ورود امام آگاه شده بودند، بلافاصله درهای صحن را بستند و در رواق مطهر به ایشان خیر مقدم گفتند. امام خمینی در مدخل حرم به نماز ایستادند و پس از ادای نماز و زیارت حضرت عبدالعظیم، به زیارت امام‌زاده حمزه (ع) مشرف شدند. در این هنگام، مردم كه متوجه حضور امام شده بودند، خیابان‌ها را پر كردند و به دادن شعار پرداختند. خادمان حرم، حضرت آیت‌الله خمینی را از درهای مخصوص آستانه راهنمایی كرده و به اتومبیل‌شان كه در مقابل صحن آماده بود، رساندند و ایشان به تهران بازگشتند.(4)

از طرفی روز نوزده بهمن اوج فعالیت های انقلابی همافران و پرسنل نیروی هوایی بود. در این روز ساعت ده صبح صدها تن از پرسنل نظامی نیروی هوایی و زمینی ارتش در حالیكه لباس و یونیفورم نظامی ملبس بودند به مدرسه ی رفاه رفتند و با امام دیدار كردند. در این دیدار كه همافران نیز همپای همه نیروهای نظامی شركت داشتند مراسم ابراز وفاداری به امام را به صورت رژه نظامی انجام گرفت.

بیستم بهمن ، شدت گرفتن درگیری ها

 روز جمعه بیستم بهمن ماه 57 تلویزیون سراسری اعلام كرد كه فیلم بازگشت امام خمینی به كشور در دوازدهم بهمن ماه پخش خواهد شد. از دیگر وقایع در این روز عزیمت مردم تهران برای شنیدن اولین سخنرانی نخست‌وزیر دولت موقت به دانشگاه تهران بود. دانشگاه تهران پس از كودتای 28 مرداد در معرفی تهاجم و سركوب رژیم شاه قرار داشت و بازرگان نیز در سخنرانی خود به این وظیفه خطیر دانشگاه در آن سالها اشاره كرد؛ "دانشگاه چنین افتخار و حق بزرگی دارد كه هیچ‌گاه بعد از 28 مرداد ساكت نبوده، در آن دوران‌های اختناق بعد از 28 مرداد و جبهه ملی، در اختناق شدیدی كه بر سراسر ایران حكمفرما بود، تنها مكانی كه در آن اجتماع و اعتراض علیرغم مزاحمت، زندان، شكنجه و غیره تعطیل نشد و هر چند ماه. اگر نگوییم هر چند هفته فریاد مرگ بر شاه‌ بلند می‌شد. دانشگاه بود كه چشم و چراغ ایران بود. »بازرگان در این سخنرانی از بختیار خواست كه برای جلوگیری از خونریزی و اتلاف سرمایه‌های كشور از قدرت كناره‌گیری كند.(5) در آن سوی جبهه انقلاب، مخالفان به نام هواداران از قانون اساسی بار دیگر در ورزشگاه امجدیه گرد آمدند. این بار اجتماع‌كنندگان از فضای ورزشگاه خارج شده و در خیابان روزولت (شهید مفتح) تظاهرات كردند كه این تظاهرات منجر به درگیری شد. از سوی دیگر در خوی عده‌ای به نام روستائیان طرفدار قانون اساسی، مردم را مورد ضرب و شتم قرار داده و چند نقطه از شهر را به آتش كشیدند.(6)

ساعت 21 شب تلویزیون دولتی ایران فیلم بازگشت امام خمینی را به نمایش گذاشت پادگان دوشان تپه مركز آموزش هوایی ارتش بود و دانشجویان و همافران هوایی هوادار امام در این مركز آموزش می دیدند و دارای خوابگاه بودند با پخش تصاویر امام موج احساسات صدها همافر و دانشجو را كه برای دیدن این فیلم در سالن اجتماعات تجمع كرده بودند با تكبیر و صلوات فضای پادگان را به لرزه انداخت از آنجا كه بیعت همافران و افسران نیروی هوایی با امام و شركت آنان در تظاهرات موجب نگرانی فرماندهان نظامی شده بود برای كنترل هواداران امام یك واحد تانك از لشكر گارد در پادگان مسقر شده بود پرسنل گارد كه ابراز احساسات همافران و دانشجویان را تحمل نكردند سالن اجتماعات را به محاصره دراوردند و با آنها درگیر شدند با صدای تیر اندازی مردم از درگیری مطلع شدند و با سرعت به اطراف پادگان اجتماع و به نفع نیروی هوایی شعار می دادند در این بین عده ای از مردم توانستند به داخل پادگان نفوذ كنند و با غنیمت گرفتن ده ها قبضه اسلحه به سنگر بندی در خیابانهای پادگان پرداختند.(7)

21 بهمن اعلام حكومت نظامی

بختیار در صبح روز 21 بهمن به سپهبد رحیمی فرماندار نظامی تهران دستور داد تا ساعت عبور و مرور را محدود كند.(8) به دنبال انتشار اطلاعیه ی حكومت نظامی در ساعت 14 از رادیو تهران در همه جا شایعه ی كودتا شد. یاران امام كه از قبل توسط سرهنگ محمد رضا رحیمی از تصمیم حكومت نظامی مطلع شده بودند به اصرار از امام خواستند تا به جای امنی منتقل شوند. ولی امام به این اقدام مخالفت ورزیدند و فرمودند مردم در خیابانها بمانند. جواد مقصودی از اعضای كمیته استقبال از امام در این باره می گوید:«امام فرمودند به خیابانها بروید و به مردم بگویید كه در خیابانها بمانند و به حكومت نظامی اعتنایی نكنند.ما هم هر مقدار مینی‌بوس در اختیارمان بود و می‌توانستیم تهیه كنیم تهیه كردیم و یك روحانی روی هر مینی‌بوس با بلندگوگذاشتیم كه در خیابانها اعلام كنند حكومت نظامی توسط حضرت امام لغو است و این كار را هم كردیم مردم به خیابانها ریختند و زن و مرد و بچه و بزرگ و كوچك به قیام برخاستند»(9) با شكسته شدن مقررات منع عبور و مرور تظاهرات در تمام نقاط تهران به اوج رسید. مردم سربازان گارد را خلع سلاح می كردند و اسلحه ی آنها را به همافران می رساندند. عده ای از سربازان نیز خود را تسلیم مردم می كردند و سلاخ خود را تحویل آنان می دادند . ساعت 3 بعدازظهر مردم با كوكتل مولوتف و تیراندازی به كلانتری تهران نو حمله كردند و پس از زد و خورد شدید كلانتری را به تصرف خود در آوردند و سلاحهای به غنمیت گرفته شده بین مردم تقسیم شد. در ساعات بعد كلانتری های 20ـ 23ـ 4ـ 9ـ 14ـ 17ـ 6ـ 10 واقع در مجیدیه، سلیمانیه، بهارستان، میدان مجسمه، میدان خراسان، نازی آباد، خیابان گرگان و ایران مهر با كوكتل مولوتف و سلاح گرم مورد حمله قرار گرفتند و به تصرف مردم درآمدند.از جمله حوادث این روز درب زندان اوین توسط مردم به روی زندانیان رژیم پس از سالها گشوده شد. این تحولات در حالی رخ می‌داد كه بختیار خود را هنوز نخست‌وزیر قانونی می‌دانست و در سخنرانی خود در مجلس سنا از آمادگیش برای مذاكره با مخالفان خبر داد. (10)

تانكها در خیابانها با موانع و كوكتل مولوتف های دست ساز روبه رو می شدند تانك فرمانده سرلشكر ریاحی در ساعت 3:20 بامداد در زیر پل فوزیه به آتش كشیده شد و ریاحی مجروح شد وی در حالی كه به شاه ناسزا می گفت خود را تسلیم مردم كرد و مردم او را به اقامتگاه امام منتقل كردند.(11)

ساعت شش بعدازظهر جلسه ی شورای امنیت در حضور بختیار تشكیل شد. فرماندهان نظامی وضعیت امنیتی را تشریح كردند . سپهبد رحیمی گزارش داد كه تظاهر كنندگان به اعلان تغییر ساعت حكومت نظامی اعتنا نكرده اند. بعد از مذاكرات فرماندهان بختیار آخرین دستورها را صادر كرد و گفت تا به حال من صبر كردم بیش از این نمی شود تحمل كرد سپهبد رحیمی موظف است از این ساعت مقررات حكومت نظامی را در تهران به موقع به اجرا گذاشته تظاهر كنندگان را متفرق و از اجتماعات جلوگیری نماید.(12)

هر لحظه مردم بیشتر احساس نیاز به اسلحه می كردند بعد از تسخیر كلانتری ها ساعت 21 نیروهای مردمی مسلح به كوكتل مولوتف و سلاح های به غنیمت گرفته شده به تسلیحات ارتش كه حاوی چندین كارخانه ی مسلسل سازی بود حمله و آنجا را به محاصره ی خود در آوردند . سقوط كارخانجات اسلحه سازی به معنای سقوط رژیم بود . سرانجام ساعت 8 صبح 22 بهمن این مركز به دست مردم افتاد.

22 بهمن، اعلام بی‌طرفی ارتش و پیروزی انقلاب اسلامی

صبح 22 بهمن 1357 فرماندهان ارتش آماده می‌شوند تا در جلسه شورای عالی ارتش در ستاد كل بزرگ ارتشتاران حاضر شوند. در ساعت 30/1 تعدادی از فرماندهان،‌معاونین، رؤسا و مسئولان سازمان‌های ارتش در این جلسه حضور پیدا كردند. مهمترین این افراد عبارت بودند از: عباس قره‌باغی، جعفر شفقت، حسین فردوست، هوشنگ حاتم، ناصر مقدم، احمدعلی محققی، امیرحسین ربیعی، كمال حبیب‌اللهی و عبدالعلی بدره‌ای. جلسه با سخنان ارتشبد قره‌باغی آغاز شد كه طی آن به تشریح وضعیت نیروهای ارتش و مشكلات آنها پرداخت. عبدالعلی بدره‌ای فرمانده نیروی زمینی از كمبود نیروهای تحت امرش برای كمك به فرمانداری نظامی و جلوگیری از ورود گردان پیاده لشگر قزوین پرده برداشت. آنچه در این جلسه گفته شد، همه حكایت از ناتوانی ارتش در برابر موج خروشان انقلاب داشت سپهبد حاتم خطاب به فرماندهان ارتش گفت: به طوری كه تیمساران ملاحظه می‌كنید، با توجه به آخرین وضعیت خصوصی یگانها كه فرماندهان نیرو تشریح كردند،‌به عللی كه همه می‌دانیم، ارتش در موقعیت خاصی قرار گرفته است كه نیروها بنا به اظهار فرماندهانشان قادر به انجام علمی نمی‌باشند. از طرف دیگر اعلیحضرت رفته‌اند و بنا به اظهار نخست‌وزیر، مراجعه نمی‌كنند. ماه‌ها است كه امور كشور تعطیل است. آیت‌الله خمینی خواهان جمهوری اسلامی است. تمام ملت ایران هم عملا در این مدت نشان داده‌اند كه پشتیبان و خواستار جمهوری اسلامی هستند. بختیار هم با توجه به اظهاراتش در مجلس و همچنین در مصاحبه‌هایش می‌خواهد جمهوری اعلان كند ولی طرفدار در بین مردم ندارد، پیشنهاد من این است كه در این مناقشه سیاسی ارتش خود را كنار كشیده و مداخله ننماید. در ساعت یك بعدازظهر اعلامیه ارتش مبنی بر بی‌طرفی از رادیو پخش شد. شورای عالی ارتش در این اعلامیه از سربازان خواست تا به پادگان‌ها باز گردند (13)امام خمینی (ره) نیز در پیامی خطاب به ملت ایران از آنان خواست در عین هوشیاری و مراقبت و آمادگی برای در هم كوبیدن هر نوع حمله تازه‌ای از سوی ارتش، از حمله، آزار و درگیری با آنها در پادگانهایشان خودداری شود. از سوی دیگر در آن روز نمایندگان مجلس شورای ملی به سفارش جواد سعید رئیس مجلس به طور دسته‌جمعی استعفا دادند(14)

مراكز حساس دولتی یكی، یكی به تصرف انقلابیون در‌ آمد. رادیو تهران كه از ساعت 11 ظهر 22 بهمن در محاصره نیروهای مردمی قرار داشت،‌در ساعت 2 بعدازظهر كاملا در اختیار آنان قرار گرفت (15) اولین كلامی كه از رادیو پخش شد و به گوش مردم رسید نوید فتح این مركز را می‌داد: «توجه بفرمائید، توجه بفرمایید. اینجا تهران صدای راستین ملت ایران، صدای انقلاب است»

پادگان عشرت آباد از همان صبح به محاصره نیروی های انقلاب در آمد تا اینكه حدود ظهر به تصرف مردم در آمد. به دنبال سقوط پادگان عشرت آباد پادگانهای حشمتیه ، عباس آباد، جی ، مهرآباد و باغشاه و دبیرستان نظام به تصرف مردم درآمدند.

كمی از ساعت 14 گذشته بود كه صفیر گلوله و سرو صدای مردم در نخست وزیری بختیار را به وحشت انداخت. بختیار بلافاصله از دفتر خارج و به دانشكده ی افسری روبه روی نخست زویری رفت و هلی كوپتری كه آماده بود وی را به مقصد نامعلومی پرواز داد و نخست وزیری نیز به دست نیروهای انقلاب افتاد بختیار به كجا رفت؟ هلی كوپتر وی در محوطه ی باشگاه گارد شاهنشاهی (اقدسیه) به زمین نشست و بختیار در همان نزدیكی منزل آقای جفرودی مخفی شد.

در ساعت 5:45 پیام امام خمینی (ره) از رادیو پخش شد و امام در این پیام مردم را از اعمال غیرقانونی برحذر داشت (16) بعدازظهر 22 بهمن روزی دیگر بود. سپهبد رحیمی فرماندار نظامی تهران و معاونش اولین افرادی بودند كه توسط مردم دستگیر و به مدرسه رفاه آورده شدند. پس از سقوط پادگان جمشیدیه در ساعت 7 بعدازظهر، نیك‌پی، منصور روحانی و نصیری رئیس سازمان اطلاعات و امنیت كشور (ساواك) كه در آنجا تحت نظر قرار داشتند توسط مردم دستگیر شدند. (17) طبق آنچه كه در روزنامه‌ها نوشتند در حوادث روزهای 21 و 22 بهمن 654 نفر شهید و هزاران نفر مجروح شدند. (18) با غروب آفتاب 22 بهمن پیروزی تقریبا قطعی شد تمام پادگانهای ارتش ، شهربانی ، ژاندارمری كلانتری ها و مراكز فرهنگی و سیاسی دولتی یا به تصرف مردم درامدند یا با مردم اعلام همبستگی كردند اینك وقت ساختن ، آرامش و نظم لازمه ی پیروزی انقلاب اسلامی بود.

پی نوشت ها:

  1ـ روزنامه كیهان، 18بهمن 1357

  2ـ كیهان، 21 بهمن 1357

 3 ـ روح الله حسینیان، یكسال مبازه برای سرنگونی رژیم شاه، تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، 1387،ص971ـ 970

  4ـ روزنامه كیهان، 21 بهمن 57

  5ـ عبدالعلی بازرگان، مسایل و مشكلات نخستین سال انقلاب از زبان بازرگان، ناشر، مولف، تهران 1362، ص 77.

 6 ـ اطلاعات، 21 بهمن 57

  7ـ حسینیان، پیشین، ص994

8  ـ كیهان، 22/11/57

  9ـ مصاحبه جواد مصودی ، آرشیو مركز اسناد انقلاب اسلامی

  10ـ  مهدی بازرگان، شصت سال خدمت و مقاومت، رسا، تهران 1377، ج 2، ص 324.

 11 ـ اطلاعات، 22/11/57

 12 ـ حسینیان، پیشین، ص1000

 13 ـ غلامرضا نجاتی، تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، رسا، تهران:1373، ج2، ص392ـ 387

 14 ـ اطلاعات، 23 بهمن 57

 15 ـ اطلاعات 22 بهمن 57

  16ـ اطلاعات، 23 بهمن 57

  17ـ همان

  18ـ روزنامه كیهان، دوشنبه 23 بهمن 1357

وقایع رخ داده در 9 بهمن سال 1357

v    شاپور بختیارپس از فشارهای فراوان از سوی اقشار مختلف جامعه اعلام گفت: فرودگاه ها همه باز است او همچنین در واکنش به پیش شرط امام (ره) برای پذیرش ملاقات با او گفت : من به هیچ وجه استعفا نخواهم داد و به پاریس نمی روم.

v    امام خمینی(ره) پیرامون دولت بختیار خطاب به مردم فرمودند: خائن اصلی را با خفت بیرون کردید این نتیجه را هم که حاشیه‌ای بیش نیست از صحنه خارج کنید.

v    امام‌‌خمینی (ره) در مصاحبه‌ با مجله مصریروز‌الیوسف: مصمم هستیم به هر گونه نفوذ خارجی در ایران خاتمه دهیم. در خاک ایران جایی برای پایگاه های نظامی وجود ندارد و به هیچ دولتی اجازه دخالت در امور داخلی ایران را نمی‌دهیم.

v    امام خمینی (ره) پیرامون مسایل ایران و امکان خطر سفرشان به ایران اعلام کردند: اگر ارتش کنار بکشد آرامش تضمین می شود. محافظ من خدا و حفظ امنیت با مردم است.

v    امام خمینی (ره) طی سخنانی فرمودند: من در اولین فرصتی که پیدا کنم به ایران می روم و در اولین قدم دولتی مبتنی بر رأی مردم اعلام می­کنم.

v    امام خمینی (ره)، علی امینی را برای ملاقات نپذیرفتند. امینی فعالیت های گوناگونی را برای مهار سیل خروشان انقلاب آغاز کرده بود که عمده‌ترین آنها قرارگرفتن او در راس گروه مشاوران محمدرضا پهلوی بود. امینی حتی برای حفظ رژیم و مهار خشم انقلابی مردم، داوطلب نخست‌وزیری شد و چون در این راه امام‌خمینی(ره) را مانع اصلی نیل به هدف خود دید، خواستار ملاقات با امام شد.

v    مردم خشمگین تهران با سنگر بندی و پناه گرفتن کنار دیوارها با نیروهای نظامی رژیم درگیر شدند. در این درگیری ها مراکز فساد مستقر در تهران به آتش کشیده شد و روزنامه ها از مجروح شدن و شهادت تعداد زیادی از مردم خبر دادند

v    در دانمارک دانشجویان معترض سفارت ایران را اشغال کردند.

v    رادیو مسکو اعلام کرد رمزی کلارک وزیر پیشین دادگستری امریکا ضمن تشریح نتایج اقامت هشت روزه خود در ایران اعتراف کرد که 99 در صد مردم ایران خواستار بازگشت آیت الله خمینی هستند و به جد اصرار دارند که رژیم ضد ملی از میان برود و به سلطه بیگانگان بر ایران پایان داده شود.

روز شنبه ۷ بهمن ۱۳۵۷ مصادف با ۲۸ صفر ۱۳۹۹، میلیون‌ها ایرانی همزمان با ایام سوگواری پیامبر اسلام (ص) و امامان دوم و هشتم شیعیان، راهپیمایی اعتراضی برگزار کردند. در تهران هم یک تا یک و نیم میلیون نفر از مردم در حالی که عکس‌هایی از امام خمینی را در دست داشتند، در آرامش به راهپیمایی پرداختند.

روزنامه کیهان در روز هشتم بهمن‌ماه درباره این راهپیمایی نوشت: «از ساعت ۷ صبح مردم دسته دسته از نقاط مختلف شهر گردهم جمع شدند و به تدریج متشکل شدند و به راه افتادند. در این ساعت عده‌ای زن و مرد در حالی که بعضی از آن‌ها کودکان خود را به همراه داشتند در خیابان شهباز جنوبی گردهم آمدند و در حالی که این گروه عکس‌هایی از حضرت آیت‌الله العظمی خمینی و پلاکاردهایی را حمل می‌کردند، به سمت خیابان‌های شمالی شهر رفتند.

گروه دیگر از میدان خراسان، خیابان ری، سه‌راه امین‌حضور، سرچشمه، بهارستان و استانبول دست به راهپیمایی زدند. همزمان با حرکت این گروه‌ها، دسته‌های دیگری از خیابان‌های شمالی و مرکزی وارد پیچ شمیران شدند و در این محل جمعیت بهم پیوستند و راهی میدان فردوسی شدند. علاوه بر این گروه‌ها که از طبقات مختلف مردم تهران تشکیل شده بود، گروه‌هایی از طبقات مختلف مردم شهرستان‌ها هم در خیابان‌های تهران به راهپیمایی پرداختند.»

در تظاهرات وسیع ۷ بهمن ۱۳۵۷ در تهران شعارهای گوناگونی در مخالفت با رژیم و دولت بختیار داده می‌شد، پلاکاردهای بزرگی نیز در طول مسیر راهپیمایی‌ها حمل می‌شدند، بخشی از شعار‌ها و مضمون پلاکارد‌ها چنین بود:

 - وای به حالت بختیار، اگر خمینی دیر بیاد

 - برنامه خمینی برچیدن یزید است، کابینه بختیار یک حیله جدید است

 - ما همه ایرانی آزاده‌ایم، دست بیعت با خمینی داده‌ایم

 - اگر امام فردا نیاید، مسلسل‌ها بیرون می‌آید

 - فرموده روح خدا چنین است، سکوت و سازش کار خائنین است

 - ارتش خلقی بپا می‌کنیم، میهن خود را‌‌ رها می‌کنیم

 - بند و بست سیاسی، با قانون اساسی

 - سرباز برادر ماست، ارتش دشمن ماست

 - تنها ره سعادت، ایمان، جهاد، شهادت

 - نه مرغ طوفانی، نه موج دریایی

  مرگ بر تو... مرگ بر تو... مرگ بر تو

به نوشته روزنامه کیهان، «ساعت ۸ صبح روز ۷ بهمن، موقعی که اولین دسته‌های مردم شرکت‌کننده در راهپیمایی به میدان فردوسی رسیدند، چند نفر خود را به روی مجسمه فردوسی رساندند و عکس‌هایی از حضرت آیت‌الله العظمی خمینی را به روی آن نصب کردند.

حرکت راهپیمایان از ساعت ۸ صبح به صورت گروه‌های ۵۰۰ تا یک هزار نفری به طرف میدان آزادی (میدان شهیاد) آغاز شد و پس از ساعتی تراکم گروه‌های راهپیمایان به حدی زیاد شد که تمام سطح خیابان و حتی پیاده‌رو‌ها به اشغال راهپیمایان درآمد و صد‌ها هزار نفر با قدم‌های تند ولی منظم به طرف میدان به حرکت پرداختند. در ساعت ۱۲ ظهر در حالی که میدان آزادی و قسمتی از جاده مخصوص کرج و جاده‌های شمال و جنوب میدان آزادی مملو از مردم شده بود حرکت در خیابان آیزنهاور متوقف شد و به تدریج توقف جمعیت تا خیابان شاهرضا سرایت کرد. به دستور روحانیون گروه‌های مختلف مردم در خیابان نشستند و سپس مؤذنین از بلندگو‌ها شروع به گفتن اذان کردند و سرانجام در حالی که از کثرت جمعیت در میدان آزادی و خیابان آیزنهاور راهی برای پیشروی نبود، قطعنامه راهپیمایی توسط روحانیون گروه‌ها قرائت شد و از ساعت ۲ بعدازظهر مردم شروع به بازگشت کردند.» 

متن کامل قطعنامه‌ای که در پایان راهپیمایی توسط روحانیون و گروه‌های مختلف مردم خوانده شد، به این شرح بود:

بسم الله الرحمن الرحیم

 در پایان این راهپیمایی بسیار شکوهمند که به مناسبت رحلت پیغمبر اکرم (ص) و شهادت حضرت مجتبی و ثامن‌الائمه امام رضا به دعوت روحانیت مبارز با شرکت میلیو‌ن‌ها نفر از مردم تهران و شهرستان‌ها که برای استقبال از مقدم امام خمینی به تهران آمده‌اند برگزار شد، مطالب زیر را به عنوان قطعنامه اعلام می‌داریم:

۱- ما کلیه مواد قطعنامه‌های راهپیمایی‌های تاسوعا و عاشورا و اربعین و جمعه ۲۷ صفر ۹۹ را که به تصویب میلیون‌ها نفر از اهالی محترم تهران و سراسر کشور رسیده است بار دیگر تایید و تاکید می‌کنیم.

۲- افتخار راندن شاه مخلوع از کشور و نجات مملکت از سر دودمان پهلوی متعلق به ملت ایران و جنبش عظیم اسلامی است که رهبر آگاه ملت از پانزده سال پیش آن را شعار مبارزه قرار داده است.

۳- رژیم منفور و باطل سلطنتی و تمام بقایا و دنباله‌‌ها و تفاله‌های آن از قبیل شورای سلطنت و ولایتعهدی و مجلسین فرمایشی موجود از نظر ملت ایران مردود و غیر قابل قبول است.

۴- هر فرد یا سازمان دولتی در داخل و خارج از کشور که توطئه خائنانه و خسارت‌بار بازگرداندن شاه فراری را تعقیب کند جز تضییع وقت و اتلاف نیروهای انسانی و اقتصادی کشور و تشدید بغض و نفرت ملت نتیجه‌ای بدست نخواهد آورد و ملت ستم‌کشیده و آگاه ایران تحت هیچ شرایطی زیر بار سنگین استبداد سیاه پهلوی نخواهد رفت.

۵- همان‌گونه که رهبر جنبش حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی کراراً تاکید کرده‌اند هر کابینه که با حفظ رژیم گرچه به صورت شورای سلطنت به وسیله هر کس و هر گروه و یا هر سابقه از جمله دولت غاصب کنونی تشکیل گردد از نظر ملت ایران غیرقانونی و محکوم است.

۶- مردم ایران مشتاقانه و بی‌صبرانه در انتظار قدوم پیشوای محبوب و رهبر عظیم‌الشأن دقیقه‌شماری می‌کند و هیچ‌گونه بهانه و عذری را در مورد جلوگیری از ورود ایشان به کشور نمی‌پذیرد و برای رسیدن به این آرزوی مقدس خویش حق توسل بهر وسیله و هر شیوه را حفظ می‌کند.

۷- مبارزات پیگیر و بی‌امان و همه‌جانبه ما تا رسیدن به نظام عدل اسلامی که هدف نهایی اعلام شده جنبش است ادامه خواهد داشت و در این راه از همه امکانات و شیوه‌های مناسب در مراحل و شرایط مختلف استفاده خواهیم کرد.

۸- ما حمله وحشیانه دژخیمان رژیم به مردم را در تهران و سنندج و شهرستان‌های دیگر که منجر به شهادت و زخمی شدن جمعی از مردم دلیر و فداکار و مسلمان گردیده و کشاندن نظامیان را با لباس مبدل به خیابان‌ها با شعار فریبکارانه حمایت از قانون اساسی محکوم می‌کنیم.

والسلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته

 مبارزه بر عليه رژيم در داخل و خارج از كشور شدت يافته بود، و در این شرایط بحث بازگشت امام خميني از فرانسه به ايران نيز مطرح گشت. از آنجا كه امام همواره بازگشت به ايران را منوط به خروج شاه از كشور اعلام مي‌كرد،‌ پس از خروج شاه در روزهاي ‌آخر دي 1357، خبر بازگشت قريب‌الوقوع امام خميني نيز در رسانه‌هاي خبري انتشار يافت.
شاه كه صداي انقلاب مردم را شنيده بود، پس از انتخاب شاپور بختيار و تشكيل شوراي سلطنت در 26 دي 1357 ـ به اميد بازگشت مجددـ ناچار به ترك ايران شد. اما تظاهرات و مبارزات مردم از يك سو و غير قانوني خواندن دولت بختيار و مجرم و خائن ناميدن او از سوي امام خميني از سوي ديگر باعث ملتهب شدن بيش از پيش اوضاع گشت

در روز بیستم جمادی الثانی 1320 ه. ق مطابق با 30 شهریـور 1281 ه. ش و 21 سپتامپر 1902 م، در شهرستان خمین از توابع استان مركزی ایران در خانواده ای اهل علـم و هجرت و جهاد و در خـانـدانـی از سلاله زهـرای اطـهـر(س) روح الـلـه المـوسـوی الخمینـی پـای بـر خـاكدان طبیعت نهاد.

پـدر بزرگـوار امام مرحوم آیه الـله سید مصطفی مـوسـوی خمینی از معاصریـن آیه الـلـه العظمـی میرزای شیـرازی بود. پـس از آنکه در نجف اشـرف علـوم و معارف اسلامـی را فـرا گرفت و به درجه اجتهـاد نایل آمـد، بـه ایـران بازگشت و در خمیـن هادی مردم در امـور دینـی بـود. در حـالیکه بیـش از 5 مـاه از ولادت روح الـلـه نمی گذشت، طاغوتیان در مـسیر خمیـن به اراک وی را بـه شهادت رسانـدنـد.

 امام دوران کـودکـی و نـوجـوانی را تحت سرپرستی مادر مـومـنـه اش(بانـو هاجر) که از نـوادگان مـرحـوم آیـه الـلـه خـوانسـاری بوده است و همچنیـن نزد عمه مـکـرمه اش (صاحبـه خانم) که بانـویی شجاع و حق جـو بـود سپری کرد اما در سـن 15 سالگی از نعمت وجـود آن دو عزیز نیز محـروم گـردید.

پـس از هجرت آیه الله العظمـی حاج شیخ عبد الکریـم حایری یزدی رحـمه الله علیه (1300 ه. ش) امام خمینی نیز رهـسپار حـوزه علمیه قـم گردید و به سرعت مراحل تحصیلات تکمیلی علوم حـوزوی را نزد اسـاتید حـوزه قـم طـی کرد.

از جمله اساتید امام می توان به: آقا میـرزا محمـد علـی ادیب تهرانـی، آیت الـله سید محمد تقـی خـوانساری، آیت الـله سیـد عـلی یثربی كاشانی، آیت الـله حاج شیخ عبدالكریـم حایری یزدی نام برد.

حضرت امام طی سالهای طولانی در حوزه علمیه قـم به تدریـس چندیـن دوره فقه، اصـول، فلسفه و عرفان و اخـلاق اسـلامی در فیضیه، مسجـد اعظم، مسجـد محمـدیه، مـدرسه حـاج ملاصـادق، مسجد سلماسی و ... همت گماشت.

با پیشنهاد امام خمینی عیـد باسـتانـی نـوروز سـال 1342 در اعـتراض به اقدامات رژیم تحریـم شد. در اعلامیه حضـرت امام از انـقـلاب سـفیـد شاه بـه انقـلاب سیـاه تعـبیـر و هـمـسـویـی شـاه بـا اهـداف آمریكا و اسرائیل افـشا شده بود. از سـوی دیگـر، شـاه در مـورد آمادگی جامـعـه ایـران بـرای انجام اصلاحات آمـریكا به مـقامات واشـنگـتـن اطـمیـنان داده بـود و نام اصـلاحات را انقـلاب سـفیـد نهاده بـود. مخالـفت عـلما برای وی بسیار گران می آمد.

سال 1342 با تحریـم مراسـم عیـد نوروز آغـاز و با خـون مظـلـومیـن فیضیه خـونرنگ شد.

امام در عـصـر عاشـورای 13 خرداد 1342 در مـدرسه فیضیـه نطق تاریخـی خـویـش را که آغازی بر قیام 15 خرداد بود ایراد کرد. در همیـن سخنرانی بـود که امام خمیـنی بـا صدای بلند خطاب به شاه فرمـود: آقا مـن به شما نصیحت مـی کنـم، ای آقای شـاه! ای جنـاب شاه! مـن به تو نصیحت می کـنم دسـت بـردار از این کارها، آقا اغـفـال می کنند تو را. مـن میل ندارم کـه یـک روز اگر بـخـواهـند تـو بـروی، همه شکر کـنند.

شاه فـرمان خامـوش کـردن قیـام را صادر کـرد. نخست جمع زیادی از یاران امام خمینـی در شـامگاه 14 خرداد دستگیـر منزل حضرت امـام را محاصره کردند و ایشان را بـه تهـران بـرده و در بازداشــتگاه باشگاه افـسـران زنـدانـی کـردنـد و غروب آنروز به زندان قـصر مـنتقل نمـودنـد. صـبحگاه پـانـزده خـرداد خبـر دستگیری رهـبـر انقلاب بـه تهـران، مـشهـد، شیـراز ودیگـر شهرها رسیـد و وضعیتـی مشـابه قـم پـدید آورد.

شاه در ادامه سیاستهای مذهـب ستیز خود، در اسفنـد 1354 وقیحـانه تاریخ رسمـی کشـور را از مـبداء هجرت پیامـبـر اسلام بـه مبداء سلطنت شاهان هخامنشی تغییر داد. امام خمینی در واکنشی سخت، فـتوا به تحریـم استفاده از تاریخ بـی پایـه شاهنشاهـی داد. تحریـم اسـتفـاده از ایـن مبداء موهـوم تاریخی هـمانند تحریـم حزب رستاخیز از سـوی مردم ایران اسـتقبال شـد و هر دو مـورد افـتـضاحـی برای رژیـم شاه شـده و رژیـم در سـال 1357 ناگزیـر از عقـب نشینـی و لغو تـاریخ شاهنشاهی شد.

شهادت آیه الله حاج آقا مصطفی خمینی در اول آبان 1356 و مراسم پر شکـوهـی که در ایران برگزار شـد نقـطـه آغازی بـر خیزش دوباره حـوزه های علمیه و قیام جامعه مذهـبی ایران بـود. امام خمینی در همان زمان به گـونه ای شگفت ایـن واقعه را از الطـاف خفیـه الهی نامیده بـود. رژیـم شاه با درج مقاله ای تـوهیـن آمیـز عـلیـه امام در روزنامه اطلاعات انتقام گرفت. اعتراض بـه ایـن مـقـاله بـه قیام 19 دی مـاه قـم در سـال 56 منجـر شد کـه طی آن جمعی از طلاب انقلابـی به خـاک و خـون کشیـده شـدند.

سرانجام امام خمینـی بامداد 12 بهمـن 1357 پـس از 14 سال دوری از وطـن وارد کشـور شـد. استقبال بـی سـابـقـه مـردم ایـران چنـان عـظیـم و غیـر قـابل انکـار بــود که خبرگزاریهای غربـی نیز ناگزیر از اعـتـراف شـده و مستـقـبـلیـن را 4 تا 6 میلیون نفر برآورد کردند .

در آستـانه نیمه خـرداد سـال 1368 خـود را در آماده ملاقات عزیزی می كرد كه تمام عمرش را برای جلب رضای او صرف كرده بـود و قامتش جز در بـرابـر او، در مـقابل هیچ قدرتی خـم نشده، و چشـمانش جز برای او گریه نكرده بـود. او خـود در وصیتنامه اش نـوشـته است: با دلی آرام و قلبـی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خـواهران و برادران مرخص و به سـوی جایگاه ابــدی سفر می كنـم و به دعای خیر شما احتیاج مبرم دارم و از خدای رحمن و رحیـم می خـواهـم كه عذرم را در كوتاهی خدمت و قصـور و تقصیر بپذیـرد و از مـلت امیدوارم كه عذرم را در كـوتاهی ها و قصـور و تقصیـرها بـپذیـرنـد و بـا قــدرت و تصمیـم و اراده بــه پیش بروند.