عرفة و عرفات در اصل نام کوهى است در صحراى عرفات ولى معمولا بر تمام آن صحرا و هم چنین لفظ عرفة بر روز نهم ذى حجه اطلاق مى‌شود و فاصلۀ آن از مکه چهار فرسخ و در سمت شمال مکه پس از مشعر واقع است. در این که کلمۀ مشعر نام کوه یا مسجد و یا نام تمام وادى مزدلفه مى‌باشد اختلاف است ولى معمولا بر همۀ آن دره اطلاق مى‌شود. و قبل از رسیدن به مشعر، در حدود یک فرسخى مکه، منى قرار گرفته است. و آن، صحراى وسیعى است که حجاج سه شب و چهار روز (روز عید قربان و سه روز پس از آن) در آن توقف مى‌نمایند.

اعمال و مناسک منى در روز عید قربان، سه امر است:

اول، رمى جمرۀ عظمى  با هفت ریگ، سپس قربانى کردن، و آن‌گاه سر تراشیدن.

ذبح، بر سه قسم است:

۱- قربانى حج تمتع.

۲- قربانى عید قربان

۳- آن چه از بابت کفاره یا نذر به انسان تعلق گیرد.

و اما قربانى عید قربان، واجب نیست بلکه مستحب و سنت است، و شرائط و آداب آن عین شرائط و مستحبات قربانى حج است. مدت این قربانى در منى چهار روز است: روز عید و سه روز پس از آن، و در سایر بلاد، سه روز: روز عید و دو‌ دفن کنند. براى زنها سر تراشى مقرر نگردیده و همان تقصیر براى آنان کافى است. و مرد هنگام تراشیدن سر، از جلو سر ابتدا مى‌کند و تا بیخ گوشها را مى‌تراشد و چون محرم، از این عمل فارغ گردد اگر در حج تمتع باشد همان روز عید قربان یا فرداى آن روز، به مکه رود و خانۀ کعبه را زیارت و طواف کند و در غیر حج تمتع تأخیر آن، از این وقت هم جائز است. و هنگام ورود به مسجد الحرام و در حال طواف عینا همان اعمال و مراسمى که در ابتداى ورود به مکه انجام داده به جا مى‌آورد: هفت دور طواف مى‌کند و دو رکعت نماز در مقام ابراهیم علیه السلام مى‌خواند، آن‌گاه از مسجد، بطرف صفا و مروه خارج مى‌شود و هفت بار بهمان کیفیت نخستین بین آن دو کوه، سعى مى‌کند. و چون این اعمال را به پایان برساند کلیۀ چیزهائى که به واسطۀ احرام بر وى حرام گردیده حلال گردد مگر آمیزش با زن.

در منى پس از پانزده نماز که آغاز آن نماز ظهر روز عید قربان و در سایر بلاد در پى ده نماز که ابتداى آن نیز نماز ظهر روز عید مى‌باشد تکبیر گفتن واجب است  .در نتیجه بهتر آنست که جملۀ «وَ ارْکَعُوا» در آیۀ مبارکه به نماز جماعت، حمل شود. بنابراین نماز جماعت برترى و رجحان دارد. برترى آن یا به عنوان «وجوب» است؛ چنان‌که در نماز جمعه و هر دو نماز عید قربان و عید فطر، جماعت واجب است و یا به عنوان «استحباب» است؛ چنان‌چه در نمازهاى واجب (نمازهاى یومیّه جماعت مستحبّ مى‌باشد. قول اکثر مسلمین همین گفتۀ مزبور است. احمد نماز جماعت را «واجب کفائى» مى‌داند.

در نمازهاى مستحبّى علماى اهل بیت (علیهم السّلام) إجماع و اتّفاق دارند بر اینکه با جماعت خواندن حرام است، جز در نمازهاى مستحبّى که در اصل، واجب بوده است، مثل اعاده و دوباره خواندن نماز واجب و نماز عیدین (عید قربان و فطر) که در دوران حضور امام (علیه السلام) واجب بوده‌اند و نیز نماز استسقاء چون مقصود، در نماز طلب باران، اجتماع مردم است تا دعا به اجابت برسد، احمد براى اثبات وجوب جماعت، استدلال نموده است که: رسول خدا (ص) گروهى را که در نماز جماعت شرکت نکرده بودند، به سوزاندن خانه‌هایشان، تهدید نمود.

بدان که اکثر مفسران گفته‌اند که مراد از صلاة نماز عید قربانست و از نحر کشتن حیوانى که از واجبات حج است یا قربانى کردن که سنت است (و بعضى) گفته‌اند که مراد از صلاة نماز بامداد روز عید قربانست و از نحر قربانى کردن زیرا که پیغمبر صلّى اللّٰه علیه و آله و سلّم در روز عید قربان اول قربانى مى‌کرد و بعد از آن نماز بامداد مى‌گذارد پس در این آیت امر کرد خداى تعالى آن حضرت را که اول نماز مذکور به جاى آورد بعد از آن قربانى کند (و بعضى) گفته‌اند که مراد از صلاة نماز واجبست و از نحر رو بقبله کردن [۱] چنانکه عرب گوید (منازلنا متناحر اى هذا ینحر هذا اى‌

الایة العاشرة قوله تعالى فى سورة البقرة وَ اذْکُرُوا اللّٰهَ فِی أَیّٰامٍ مَعْدُودٰاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلٰا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلٰا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقىٰ وَ اتَّقُوا اللّٰهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ (۲۰۳) یعنى و یاد کنید خداى تعالى را در روزهاى شمرده شده در منى بعد از روز عید قربان پس کسى که تعجیل کند در دو روز بعد از عید قربان در رفتن به جانب مکه پس نیست هیچ گناهى برو.

پنجم: غسل روز عید قربان.

————————-

۱-من لا یحضره الفقیه – ترجمه؛ ج‌۳؛ ۲۲؛ باب علل و أسرار حج ؛ ج ۳، ص : ۴

————————-

۱۳۶- و رسول خدا صلّى اللّٰه علیه و آله فرمود: همانا که خدا این عید قربان و قربانى را براى آن قرار داد که مسکینانتان از گوشت اشباع شوند، پس ایشان را اطعام کنید.

و در یوم النحر (یعنى روز عید قربان) هیچ عملى بهتر از آن نیست که خونى برسم قربانى ریخته شود، یا در مسیر احسان بوالدین، یا خویشاوندى که قطع رحم مى‌کند گامى سپرده گردد، و آنکه حاجّ در بارۀ آن خویشاوند تفضّل بیشترى مبذول دارد و در گفتن سلام سبقت جوید، یا از قسمت مرغوب گوشت قربانى اطعام کند، و پس از آن بقیّه همسایگان خود را از یتیمان گرفته تا مسکینان و بردگان را به استفادۀ از آن فراخواند، و اسیران را تفقّد کند.

شرح: «بزرگان برآنند که این اعمال در روز عید قربان بطور مطلق مطلوب است اگر چه در منى نباشد، و ما اضافه مى‌کنیم اگر چه قربانى در یوم النحر نباشد نیز، لکن در منى روز عید قربان ثوابش بیشتر خواهد بود».

امام مسلمین باید در روز جمعه و روزهاى عید فطر و عید قربان زندانیانى را که براى بدهى بزندان افتاده‌اند با مأمورینى براى شرکت در نماز جمعه و عیدین بمصلّا فرستد و پس از انجام فریضه بزندان باز گرداند.